Varant Nedir? Borsada Küçük Sermaye ile Büyük Kazanç Sağlayan Yatırım Aracı

Varant, belirli bir dayanak varlığı veya göstergeyi, önceden belirlenen bir fiyattan ve belirli bir vade sonunda veya vadeye kadar alma veya satma hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki veya menkul kıymetleştirilmiş veya finansal yatırım aracıdır. Bu hakkın kullanımı nakit uzlaşı veya kaydi teslimat ile olabilir. Varantlar yatırımcıya hak verirken, yükümlülük getirmez ve kaldıraçlı olması nedeniyle küçük bir sermaye ile yüksek getiri potansiyeline katılım sağlar.

Varantlar, menkul kıymet haline getirilmiş opsiyonlardır. Opsiyonlar ise, alıcıya belirli bir tarihte veya o tarihe kadar, belirli bir miktarda bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi belirli bir fiyattan alma veya satma hakkı veren sözleşmelerdir. Opsiyon sözleşmelerinde alıcı hak sahibi, satıcı ise yükümlü konumundadır. Varantlarda ise alıcı hak sahibi olurken, satıcı yani ihraççı kurum yükümlülük altına girer.

Varantlar, Borsa İstanbul’da Kurumsal Ürünler Pazarı altında işlem görür. Varantların işlem gördüğü piyasada piyasa yapıcılık sistemi uygulanır. Bu sistem sayesinde tüm varantlarda sürekli kotasyon verilmektedir. Piyasa yapıcı, tüm varantlarda olabilecek en dar makasla en yüksek likiditeyi sağlamayı amaçlar.

Varantların avantajları şunlardır:

• Çift yönlü işlem imkanı: Varantlar sayesinde piyasa hem yükselirken hem de düşerken yatırım yapabilirsiniz. Örneğin piyasada düşüş beklentiniz için satım varantlarını tercih edebilirsiniz.
• Düşük komisyon: Varantlarda komisyon tutarını dayanak varlık fiyatı değil, varant fiyatı belirler. Bu sayede daha düşük komisyon ödersiniz.
• Kolay işlem: Varant risk bildirim formunu doldurduktan sonra istediğiniz banka veya aracı kurumdan kolaylıkla varant işlemi yapabilirsiniz.
• Yüksek likidite ve dar makas: Piyasa yapıcılık sistemi sayesinde tüm varantlarda sürekli kotasyon verilmektedir. Piyasa yapıcı, tüm varantlarda olabilecek en dar makasla en yüksek likiditeyi sağlamayı amaçlar.

Varantların riskleri şunlardır:

• Vade sonu: Varantların her birinin daha önceden belirlenmiş bir vade sonu tarihi vardır ve bu tarihe kadar borsada işlem görebilir. Vade sonunda kullanım değeri sıfır olan varantlar değersizleşerek itfa olur.
• Kaldıraç etkisi: Varantlar kaldıraçlı ürünlerdir. Bu nedenle küçük fiyat hareketleri büyük getiri ya da kayıp sağlayabilir. Kaldıraç etkisi hem lehte hem de aleyhte çalışabilir.
• Zaman değeri erimesi: Varanta ödenen primin bir kısmını zaman değeri oluşturur. Vade sonuna yaklaştıkça zaman değeri azalır. Bu da varant fiyatını olumsuz etkiler.
• Volatilite: Dayanak varlığın fiyat hareketlerinin ölçüsü olan volatilite, varant fiyatını etkileyen önemli bir faktördür. Volatilite arttıkça alım varantlarının fiyatı artarken, satım varantlarının fiyatı azalır. Volatilite azaldıkça ise tam tersi olur.

Varant seçerken dikkat edilmesi gereken bazı parametreler şunlardır:

• Dayanak varlık: Varantın dayandığı varlığın seçimi, yatırımcının piyasa beklentisi ve risk algısına göre yapılmalıdır. Dayanak varlık olarak hisse senedi, endeks, döviz, emtia gibi farklı seçenekler bulunmaktadır.
• Varant tipi: Varantlar alım ve satım olmak üzere iki tipe ayrılır. Alım varantları, dayanak varlığın fiyatının yükseleceği beklentisiyle alınırken, satım varantları, dayanak varlığın fiyatının düşeceği beklentisiyle alınır.
• Vade: Varantların vadesi, ihraç edildikleri tarihten itibaren belirlenir ve değiştirilemez. Vade sonunda kullanım değeri sıfır olan varantlar değersizleşir. Vade uzunluğu, varantın zaman değeri ve fiyatını etkiler.
• Kullanım fiyatı: Varantın dayandığı varlığı satın alma veya satma hakkının kullanılabileceği fiyattır. Kullanım fiyatı, ihraç edildiği tarihte belirlenir ve değiştirilemez. Kullanım fiyatı, varantın içsel değerini ve kârlılık durumunu belirler.
• İçsel değer: Varantın anlık olarak karda olup olmadığını gösteren değerdir. Alım varantlarında içsel değer, dayanak varlık fiyatı ile kullanım fiyatı arasındaki farktır. Satım varantlarında ise kullanım fiyatı ile dayanak varlık fiyatı arasındaki farktır. İçsel değer negatif ise sıfır kabul edilir.
• Zaman değeri: Varanta ödenen primin içsel değerden sonra gelen kısmıdır. Zaman değeri, vadeye kalan gün sayısı, volatilite, faiz oranı ve temettü gibi faktörlere bağlı olarak değişir. Vade sonuna yaklaştıkça zaman değeri azalır.

Varant işlemi yapmak isteyen yatırımcıların öncelikle bir yatırım hesabına sahip olması gerekir. Yatırım hesabınızın olduğu herhangi bir banka veya aracı kurumda kolaylıkla varant işlemi yapabilirsiniz. Varant işlemine başlamadan önce mutlaka risk bildirim formunu doldurmanız ve imzalamanız gerekmektedir.

Varant işlemi yaparken piyasa yapıcının verdiği alış ve satış kotasyonlarına dikkat etmeniz önemlidir. Piyasa yapıcı, tüm varantlarda olabilecek en dar makasla en yüksek likiditeyi sağlamayı amaçlar. Ancak piyasa koşullarına göre kotasyonlar değişebilir.

Varant işlemi yaparken ayrıca Borsa İstanbul’un belirlediği bazı kurallara da uymak zorundasınız. Bunlar şunlardır:

• Günlük bazda gerçekleştirilen alım işlemlerinin toplam tutarı 20 milyon TL’yi aşamaz.
• Günlük bazda gerçekleştirilen satım işlemlerinin toplam tutarı 20 milyon TL’yi aşamaz.
• Günlük bazda gerçekleştirilen alım veya satım işlemlerinin toplam tutarı 20 milyon TL’yi aşan yatırımcılar, işlem yaptıkları varantlarda bir sonraki iş günü alım veya satım işlemi yapamazlar.
• Günlük bazda gerçekleştirilen alım veya satım işlemlerinin toplam tutarı 10 milyon TL ile 20 milyon TL arasında olan yatırımcılar, işlem yaptıkları varantlarda bir sonraki iş günü sadece ters yönde işlem yapabilirler.
• Günlük bazda gerçekleştirilen alım veya satım işlemlerinin toplam tutarı 10 milyon TL’nin altında olan yatırımcılar, işlem yaptıkları varantlarda bir sonraki iş günü herhangi bir kısıtlamaya tabi olmaksızın işlem yapabilirler.

Varantlar, borsada küçük sermaye ile büyük kazanç sağlayan kaldıraçlı ürünlerdir. Ancak varant işlemi yaparken piyasa koşullarını, varant parametrelerini ve riskleri iyi analiz etmek gerekir. Varant seçimi yaparken de yatırımcının beklentisi, risk algısı ve vade tercihi önemlidir.