Kutanöz lupus, ciltte iltihaplanma ve yaralara neden olan
otoimmün bir hastalıktır. Lupusun en yaygın görülen alt tipi olan
bu hastalık, güneş ışığına maruz kalmakla tetiklenebilir. Peki
kutanöz lupusun belirtileri nelerdir? Nasıl teşhis ve tedavi
edilir? Bu hastalıkla yaşayanlar nelere dikkat etmeli? İşte merak
edilenler…
Kutanöz Lupusun Nedenleri
Kutanöz lupus, bağışıklık sisteminin vücudun kendi dokularına
saldırdığı bir otoimmün hastalıktır. Bu hastalığın tam nedeni
bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve hormonal faktörlerin
rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca bazı enfeksiyonlar, ilaçlar
ve stres de kutanöz lupusun gelişimine katkıda bulunabilir.
Kutanöz Lupusun Belirtileri
Kutanöz lupus, ciltte kızarıklık, kabuklanma, yara, leke, döküntü
ve saç dökülmesi gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu
belirtiler genellikle güneşe maruz kalan bölgelerde, yani yüz,
kulaklar, boyun, kollar ve bacaklarda görülür. Kutanöz lupusun
farklı tipleri vardır ve her biri ciltte farklı lezyonlara neden
olur. Kutanöz lupusun tipleri şunlardır:
- Akut kutanöz lupus: Ciltte kızarık, hafif kabarık lezyonlarla
karakterizedir. Bu lezyonlar özellikle yüzde kelebek şeklinde
görülür. Akut kutanöz lupus, eklem ağrısı ve ateş gibi sistemik
semptomlara da neden olabilir.
- Subakut kutanöz lupus: Ciltte hafif kızarıklık, pullanma ve
bazen kabarcıklarla karakterizedir. Lezyonlar genellikle güneşe
maruz kalan bölgelerde görülür, ancak akut kutanöz lupustan daha
hafiftir. Subakut kutanöz lupus, eklem ağrısı ve yorgunluk gibi
sistemik semptomlara da neden olabilir.
- Kronik kutanöz lupus: Ciltte daha kalıcı ve kronik lezyonlara
neden olan bir türdür. Bu lezyonlar skarlaşmış veya plak şeklinde
olabilir ve ciltte pigment değişiklikleri veya döküntüler
şeklinde kendini gösterebilir. Kronik kutanöz lupusun en yaygın
alt tipleri diskoid lupus ve lupus profundus olarak bilinir.
- Kutanöz Lupusun Teşhisi
Kutanöz lupusun teşhisi, cilt muayenesi, kan testleri ve biyopsi
gibi yöntemlerle yapılır. Cilt muayenesinde, ciltteki lezyonların
tipi, yerleşimi ve dağılımı değerlendirilir. Kan testleri,
bağışıklık sisteminin aktivasyonunu ve organ fonksiyonlarını
gösterir. Biyopsi, ciltten alınan küçük bir parçanın mikroskop
altında incelenmesiyle tanıyı doğrular.
Kutanöz Lupusun Tedavisi
Kutanöz lupusun tedavisi, hastanın semptomlarının türüne ve
şiddetine, lezyonların yerleşimine ve hastanın genel sağlık
durumuna bağlı olarak değişir. Tedavinin amacı, semptomları
kontrol altına almak, ciltteki lezyonları azaltmak ve hastanın
yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi seçenekleri şunlardır:
- Güneşten korunma: Güneş ışığı, kutanöz lupusun en önemli
tetikleyicisidir. Bu nedenle, hastaların güneşten korunmaları,
geniş kenarlı şapka, güneş gözlüğü, uzun kollu giysiler ve yüksek
faktörlü güneş kremi kullanmaları önerilir.
- Topikal tedavi: Cilt üzerine uygulanan ilaçlar, ciltteki
iltihaplanmayı ve lezyonları azaltmaya yardımcı olur. Topikal
tedavide en sık kullanılan ilaçlar kortikosteroidler, kalsinörin
inhibitörleri ve topikal retinoidlerdir.
- Sistemik tedavi: Ağız yoluyla veya enjeksiyon yoluyla alınan
ilaçlar, ciltteki lezyonların yanı sıra sistemik semptomları da
tedavi eder. Sistemik tedavide en sık kullanılan ilaçlar
antimalaryeller, kortikosteroidler, sistemik retinoidler,
metotreksat, dapson, mikofenolat mofetil, talidomid ve
lenalidomid gibi immünsüpresif ilaçlardır.
- Yeni tedaviler: Kutanöz lupusun tedavisinde etkinliğini
araştıran ve proinflamatuar sitokin yolağını hedef alan çok
sayıda yeni ilaç çalışması devam etmektedir. Bunlar arasında
belimumab, rituksimab, anakinra, ustekinumab, sekükinumab,
ixekizumab, brodalumab, tofacitinib, barisitinib ve apremilast
gibi biyolojik ajanlar ve kinaz inhibitörleri bulunmaktadır.
Kutanöz Lupusla Yaşamak
Kutanöz lupus, kronik bir hastalıktır ve tedaviye rağmen zaman
zaman alevlenmeler görülebilir. Bu nedenle, hastaların hastalıkla
ilgili bilgi sahibi olmaları, doktorlarıyla işbirliği içinde
olmaları, tedavilerine uyum göstermeleri ve yaşam tarzlarında
gerekli değişiklikleri yapmaları önemlidir. Kutanöz lupusla
yaşamak için şu önerileri dikkate alabilirsiniz:
- Güneşten korunun: Güneş ışığı, kutanöz lupusun en önemli
tetikleyicisidir. Bu nedenle, güneşten korunmak, hastalığın
kontrol altına alınmasında en etkili yöntemdir. Güneşten korunmak
için şunları yapabilirsiniz:
- Güneşin en dik olduğu saatlerde (10.00-16.00 arası) dışarı
çıkmamaya çalışın.
- Dışarı çıkarken geniş kenarlı şapka, güneş gözlüğü, uzun
kollu giysiler ve yüksek faktörlü güneş kremi kullanın.
- Güneş kremini her gün, yılın her mevsiminde, güneşe maruz
kalan tüm bölgelere uygulayın. Güneş kremini 15-30 dakika önce
sürün ve 2 saatte bir yenileyin.
- Güneşten koruyucu özelliği olan giysiler, şemsiyeler ve
camlar tercih edin.
- Solaryum, bronzlaşma lambaları ve suni ışık kaynaklarından
uzak durun.
- Cilt bakımınızı ihmal etmeyin: Ciltteki lezyonlar, cildin
kurumasına, tahriş olmasına ve enfeksiyon kapmasına neden
olabilir. Bu nedenle, cilt bakımınızı düzenli olarak yapmanız,
cildinizi nemlendirmeniz ve yaralarınızı temiz tutmanız
önemlidir. Cilt bakımınız için şunları yapabilirsiniz:
- Cildinizi yumuşak bir sabun ve ılık suyla yıkayın. Sert
sabun, alkol, parfüm ve renkli kozmetik ürünlerden kaçının.
- Cildinizi nazikçe kurulayın ve nemlendirici sürün.
Nemlendiriciyi banyodan sonra veya cildiniz nemliyken sürmeniz
daha etkili olur.
- Yaralarınızı antiseptik bir solüsyonla temizleyin ve steril
bir bandajla kapatın. Yaralarınızı sıkmayın, kaşımayın veya
koparmayın.
- Cildinizde yeni bir lezyon, kızarıklık, şişlik, ağrı veya
akıntı fark ederseniz doktorunuza başvurun.
- Sağlıklı beslenin: Sağlıklı beslenmek, bağışıklık sisteminizi
güçlendirmenize, iltihaplanmayı azaltmanıza ve cildinizi
korumanıza yardımcı olur. Sağlıklı beslenmek için şunları
yapabilirsiniz:
- Dengeli ve çeşitli bir beslenme planı uygulayın. Meyve,
sebze, tam tahıl, yağsız protein ve sağlıklı yağlar tüketin. Lif,
antioksidan, omega-3 yağ asitleri ve C vitamini açısından zengin
gıdalar tercih edin.
- İşlenmiş, paketli, kızartılmış ve şekerli gıdalardan, kırmızı
etten, süt ürünlerinden, alkol ve kafeinden uzak durun. Bu
gıdalar, iltihaplanmayı artırabilir ve cilt sağlığınızı
bozabilir.
- Bol su için. Su, cildinizi nemli ve elastik tutar, toksinleri
atar ve bağışıklık sisteminizi destekler.
- Gerekirse, doktorunuzun önerdiği vitamin ve mineral
takviyelerini kullanın. Özellikle D vitamini, cilt sağlığı için
önemlidir ve güneşten korunma nedeniyle eksikliği yaşanabilir.
- Stresten uzak durun: Stres, bağışıklık sisteminizi
zayıflatır, iltihaplanmayı artırır ve kutanöz lupusun
alevlenmesine neden olabilir. Bu nedenle, stresten uzak durmak,
hastalığınızı kontrol altına almanıza yardımcı olur. Stresten
uzak durmak için şunları yapabilirsiniz:
- Stres kaynaklarınızı belirleyin ve bunlarla başa çıkmak için
stratejiler geliştirin. Örneğin, zaman yönetimi, problem çözme,
iletişim becerileri ve hayır diyebilme gibi becerileri
geliştirin.
- Rahatlama teknikleri uygulayın. Örneğin, meditasyon, yoga,
nefes egzersizleri, masaj, müzik dinleme, aromaterapi gibi
yöntemleri deneyin.
- Hobilerinize ve ilgi alanlarınıza zaman ayırın. Örneğin,
resim yapmak, kitap okumak, bahçe işleri yapmak, hayvanlarla
ilgilenmek gibi aktiviteleri yapın.
- Sosyal destek alın. Aileniz, arkadaşlarınız,
meslektaşlarınız, doktorunuz, psikologunuz veya destek
gruplarıyla konuşun. Kutanöz lupusla yaşayan diğer insanların
deneyimlerini paylaşın ve tavsiyeler alın.
- Pozitif düşünün. Hastalığınızla ilgili olumsuz duygu ve
düşüncelerden uzaklaşın. Kendinize güvenin, başarılarınızı
kutlayın, kendinizi ödüllendirin ve geleceğe umutla bakın.
(ERHAN TAYLAN)
