Hıdrellez: Baharın Gelişini Kutlayan Eski Bir Geleneğin Hikayesi

Baharın gelişi, doğanın uyanışı, bereketin artışı... Bunlar, Hıdrellez bayramının simgelediği anlamlardan sadece birkaçı. Hıdrellez, Türk kültüründe ve diğer Türk dünyası ülkelerinde kutlanan, genellikle baharın gelişini simgeleyen bir geleneksel şenliktir. Hıdrellez, Hızır ve İlyas peygamberlerin yeryüzünde buluştuğu gün olarak kabul edilir. Bu gün, Türk kültüründe önemli bir yer tutar ve çeşitli kutlamalarla kutlanır. Peki, Hıdrellez nedir, ne zaman kutlanır, nasıl kutlanır, neden önemlidir? İşte, Hıdrellez hakkında bilmeniz gerekenler.

Hıdrellez Nedir?

Hıdrellez, Hızır ve İlyas peygamberlerin isimlerinin birleşiminden oluşan bir kelimedir. Hızır, ab-ı hayat (ölümsüzlük suyu) içerek ölümsüzlüğe ulaşmış; özellikle de baharda insanlar arasında dolanarak bolluk ve sağlık dağıtan ve darda kalıp başı sıkışanlara yardım eden bir ermiş (veli) veya peygamber olduğuna inanılır. İlyas ise, denizlerin hâkimi olduğuna inanılan bir peygamberdir. Hızır ve İlyas'ın her yıl 6 Mayıs'ta yeryüzünde buluştuklarına ve insanlara hayır getirdiklerine inanılır. Bu nedenle, 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece Hıdrellez bayramı olarak kutlanır.

Hıdrellez Ne Zaman Kutlanır?

Hıdrellez, miladi (Gregoryen) takvimine göre 6 Mayıs'a denk gelen bir gündür. Eskiden kullanılan ve Rumi takvim olarak da bilinen Jülyen takvimine göre ise 23 Nisan günüdür. 6 Mayıs'tan başlayıp 7 Kasım'a kadar olan süre Hızır Günleri adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım'dan 5 Mayıs'a kadar olan süre ise Kasım Günleri adıyla kış mevsimini oluşturur. Bu yüzden 5 Mayıs akşamı kış mevsiminin bitip sıcak yaz günlerinin başladığı anlamına gelir.

Hıdrellez Nasıl Kutlanır?

Hıdrellez, Türk kültüründe ve diğer Türk dünyası ülkelerinde çeşitli ritüellerle kutlanır. Bu ritüellerin bir kısmı İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına, bir kısmı ise Mezopotamya ve Anadolu kültürlerine dayanır. Hıdrellez kutlamalarında en yaygın görülen uygulamalar şunlardır:

• Dilek dileme: Hıdrellez gecesi, insanlar dileklerini kağıda yazarak ağaca asar, suya atar veya toprağa gömerler. Bu şekilde, Hızır ve İlyas'ın dileklerini yerine getireceğine inanılır. Bazı yörelerde, insanlar Hızır ve İlyas'ın buluştuğu yerlere giderek dilek dilerler. Bu yerler genellikle su kenarları, yeşil alanlar, türbeler veya makamlardır.
• Ateşten atlama: Hıdrellez gecesi, insanlar ateş yakarak üzerinden atlarlar. Bu, kışın soğukluğunu ve hastalıklarını geride bırakmak, yazın sıcaklığı ve sağlığına kavuşmak anlamına gelir. Ayrıca, ateşten atlayanların dileklerinin de kabul olacağına inanılır.
• Bahçe sulama: Hıdrellez sabahı, insanlar bahçelerini, çiçeklerini, ağaçlarını ve ekinlerini su ile sulayarak bereket ve bolluk getirmeye çalışırlar. Bu, Hızır ve İlyas'ın suyu ve toprağı koruduklarına olan inancın bir yansımasıdır.
• Yemek pişirme: Hıdrellez günü, insanlar Hızır ve İlyas'ın ziyaretine hazırlık yaparak çeşitli yemekler pişirirler. Bu yemekler genellikle baharın simgesi olan yeşilliklerden, sebzelerden ve meyvelerden oluşur. Bazı yörelerde, Hızır ve İlyas için bir sofra kurulur ve onlara ikram edilir. Bazı yörelerde ise, Hızır ve İlyas'ın yemeklerden bir lokma aldıklarına ve bıraktıkları izleri görmek için yemeklerin üzerine un serpilir.
• Hediyeleşme: Hıdrellez günü, insanlar birbirlerine hediyeler vererek sevgi ve saygılarını gösterirler. Bu hediyeler genellikle baharın simgeleri olan çiçekler, meyveler, şekerler, oyuncaklar veya takılar olur. Hediyeleşme, Hıdrellez'in bir bayram olduğunu ve insanlar arasında birlik ve beraberliği pekiştirdiğini gösterir.

Hıdrellez Neden Önemlidir?

Hıdrellez, Türk kültürünün en eski ve en köklü geleneklerinden biridir. Hıdrellez, baharın gelişini kutlayan, doğayla uyumlu bir yaşamı simgeleyen, insanların dileklerini ve umutlarını dile getirdikleri, sevinç ve mutluluk paylaştıkları bir bayramdır. Hıdrellez, aynı zamanda Türk kültürünün diğer kültürlerle etkileşimini ve zenginliğini de yansıtır. Hıdrellez, Anadolu, Balkanlar, Orta Asya, Kafkaslar, Ortadoğu ve Kuzey Afrika gibi coğrafyalarda yaşayan farklı kültürlerin ortak bir mirasıdır. Hıdrellez, bu kültürlerin inanç, gelenek ve değerlerini yansıtan bir bayramdır. Hıdrellez, ayrıca UNESCO tarafından 2017 yılında Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Makedonya’nın ortak başvurusuyla somut olmayan kültürel miras listesine alınmıştır. Bu, Hıdrellez’in kültürel çeşitliliğe katkısını ve insanlığın ortak mirası olduğunu gösterir.

Hıdrellez, baharın gelişini kutlayan, doğayla uyumlu bir yaşamı simgeleyen, insanların dileklerini ve umutlarını dile getirdikleri, sevinç ve mutluluk paylaştıkları bir bayramdır. Hıdrellez, Türk kültürünün en eski ve en köklü geleneklerinden biridir. Hıdrellez, aynı zamanda Türk kültürünün diğer kültürlerle etkileşimini ve zenginliğini de yansıtır. Hıdrellez, UNESCO tarafından somut olmayan kültürel miras listesine alınarak kültürel çeşitliliğe katkısını ve insanlığın ortak mirası olduğunu kanıtlamıştır. Hıdrellez, her yıl 6 Mayıs’ta kutlanan, Türk kültürüne ve diğer Türk dünyası ülkelerine özgü bir bayramdır.