Alzheimer hastalığı, yaşlılıkla birlikte gelen unutkanlığın çok
daha ötesinde, beyin hücrelerinin ölümüne ve bilişsel işlevlerin
bozulmasına yol açan ilerleyici bir nörolojik hastalıktır.
Alzheimer hastalığı, demansın (bunamanın) en sık görülen türü
olup, dünya genelinde 50 milyondan fazla kişiyi etkilemektedir.
Peki Alzheimer hastalığı nedir, neden olur, belirtileri nelerdir
ve tedavisi mümkün müdür? İşte bu yazımızda sizlere Alzheimer
hastalığı hakkında merak edilenleri anlatacağız.
Alzheimer Hastalığı Nedir?
Alzheimer hastalığı, beyin hücrelerinin zamanla ölümüne bağlı
olarak hafıza kaybı, bunama (demans) ve genel anlamda bilişsel
fonksiyonların azalması şeklinde gelişen tıbbi bir durumdur.
Nörolojik bir hastalık olan Alzheimer, aynı zamanda en yaygın
görülen demans türüdür. Hastalığın bulunduğu kişilerde beyinde
beta amiloid plakları adı verilen anormal protein birikimleri
görülür. Bu plaklar, beyin hücreleri arasındaki iletişimi bozarak
hücre ölümüne neden olurlar.
Alzheimer hastalığı, başlangıç evresinde yalnızca basit
unutkanlıklarla kendini belli ederken, zaman geçtikçe hastanın
yakın geçmişte yaşadığı olayları unutmasına ve aile fertleri ile
yakın çevresini tanıyamamasına kadar ilerleyebilir. Hastalığın
daha ileri evrelerinde ise hastalar temel ihtiyaçlarını
karşılamakta zorlanarak bakıma muhtaç duruma gelirler.
Alzheimer Hastalığı Neden Olur?
Alzheimer hastalığının kesin nedeni henüz bilinmemektedir. Ancak
bazı risk faktörleri hastalığın gelişimine katkıda bulunabilir.
Bunlar şunlardır:
-
Yaş: Yaş ilerledikçe Alzheimer
hastalığına yakalanma riski artar. Hastaların %95’i 65 yaş ve
üzerindedir.
-
Genetik: Ailede Alzheimer hastası
olanların hastalığa yakalanma olasılığı daha yüksektir.
Özellikle apolipoprotein E (APOE) geninin bazı varyantları
Alzheimer ile ilişkilendirilmiştir.
-
Cinsiyet: Kadınların Alzheimer
hastalığına yakalanma riski erkeklere göre daha fazladır. Bunun
nedeni kadınların ortalama yaşam süresinin daha uzun olması
veya hormon seviyelerindeki değişimler olabilir.
-
Eğitim: Daha az eğitimli olanların
Alzheimer hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Bunun
nedeni eğitimin beyin fonksiyonlarını koruyucu bir etkisi
olması veya eğitim seviyesinin diğer risk faktörleriyle
ilişkili olması olabilir.
-
Travma: Başa alınan darbeler veya
travmalar da Alzheimer hastalığına yakalanma riskini
artırabilir. Beyin hasarı gören kişilerde beyindeki protein
birikimi daha fazla olabilir.
-
Yaşam tarzı: Sağlıksız beslenme,
hareketsizlik, sigara içme, alkol kullanma, yüksek tansiyon,
diyabet, obezite gibi faktörler de Alzheimer hastalığının
gelişimine zemin hazırlayabilir. Bunların tersine sağlıklı
beslenme, egzersiz yapma, sosyal aktivitelere katılma, zihinsel
uyarıcı hobiler edinme gibi faktörler ise Alzheimer
hastalığından korunmaya yardımcı olabilir.
Alzheimer Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Alzheimer hastalığı belirtileri, hastalığın evresine göre
değişiklik gösterir. Genel olarak Alzheimer hastalığının üç
evresi vardır: Hafif, orta ve şiddetli. Her evrede farklı
belirtiler görülebilir. İşte Alzheimer hastalığının evrelerine
göre belirtileri:
Hafif Evre
Hafif evrede Alzheimer hastaları, genellikle yakın zamanda
yaşanan olayları veya konuşmaları unutma, isimleri hatırlamakta
zorlanma, kendini ifade etmede güçlük çekme, yazma ve alet
kullanmada beceri kaybı, karar vermede zorlanma, zaman ve mekan
kavramlarını karıştırma gibi belirtiler gösterirler. Bu evrede
hastalar günlük yaşamlarını sürdürebilir ancak yakın çevreleri
tarafından unutkanlık veya davranış değişikliği fark edilebilir.
Orta Evre
Orta evrede Alzheimer hastaları, daha ciddi hafıza kaybı, kişilik
değişikliği, duygudurum bozukluğu, halüsinasyon, sanrı, kafa
karışıklığı, yön duygusunu kaybetme, günlük aktivitelerde yardıma
ihtiyaç duyma gibi belirtiler gösterirler. Bu evrede hastalar
aile üyelerini veya yakın arkadaşlarını tanımakta zorlanabilir,
uyku düzenleri bozulabilir, tuvalet ihtiyaçlarını karşılamakta
güçlük çekebilir veya huzursuzluk yaşayabilirler.
Şiddetli Evre
Şiddetli evrede Alzheimer hastaları, hemen hemen tüm hafızalarını
kaybeder, konuşma yeteneklerini yitirir, fiziksel fonksiyonlarını
gerçekleştiremez ve tamamen bakıma muhtaç hale gelirler. Bu
evrede hastalar yutma güçlüğü, enfeksiyonlar, yaralar, kilo kaybı
gibi komplikasyonlar yaşayabilir ve ölüme neden olabilirler.
Alzheimer Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Alzheimer hastalığının kesin bir tedavisi yoktur. Ancak bazı
ilaçlar ve destekleyici tedaviler hastalığın ilerlemesini
yavaşlatmaya ve belirtileri azaltmaya yardımcı olabilir.
Alzheimer hastalığı tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır:
-
Kolinesteraz inhibitörleri: Bu
ilaçlar beyindeki asetilkolin adlı nörotransmitterin seviyesini
artırarak hafıza ve düşünme yeteneğini korumaya çalışır.
Donepezil, rivastigmin ve galantamin bu gruba dahildir.
-
NMDA reseptör antagonistleri: Bu
ilaçlar beyindeki glutamat adlı nörotransmitterin seviyesini
düzenleyerek hücre hasarını önlemeye çalışır. Memantin bu gruba
dahildir.
-
Antidepresanlar: Bu ilaçlar
depresyon, anksiyete, ajitasyon gibi duygusal ve davranışsal
belirtileri azaltmaya çalışır. Sertralin, fluoksetin,
mirtazapin gibi ilaçlar bu gruba dahildir.
-
Antipsikotikler: Bu ilaçlar
halüsinasyon, sanrı, saldırganlık gibi psikotik belirtileri
azaltmaya çalışır. Risperidon, olanzapin, kuetiapin gibi
ilaçlar bu gruba dahildir.
Alzheimer hastalığı tedavisinde ilaçların yanında destekleyici
tedaviler
Alzheimer hastalığı tedavisinde ilaçların yanında destekleyici
tedaviler de önemlidir. Bunlar arasında şunlar sayılabilir:
-
Fiziksel egzersiz: Hareket etmek, kas
gücünü artırmak, dolaşımı iyileştirmek ve ruh halini düzeltmek
için faydalıdır. Yürüyüş, bisiklet, yüzme, dans gibi
egzersizler yapılabilir.
-
Zihinsel egzersiz: Beyni çalıştırmak,
hafıza ve bilişsel fonksiyonları korumak için faydalıdır.
Bulmaca, sudoku, satranç, okuma, yazma gibi zihinsel
aktiviteler yapılabilir.
-
Sosyal etkileşim: Yalnızlık ve
depresyonu önlemek, iletişim becerilerini geliştirmek ve yaşam
kalitesini artırmak için faydalıdır. Aile, arkadaş, komşu,
dernek gibi sosyal çevrelerle iletişim kurulabilir.
-
Müzik terapisi: Müzik dinlemek veya
çalmak, duyguları ifade etmek, anıları canlandırmak ve
rahatlamak için faydalıdır. Hastanın sevdiği veya tanıdığı
müzikler tercih edilebilir.
-
Sanat terapisi: Resim yapmak, heykel
yapmak, el işi yapmak gibi sanatsal aktiviteler, yaratıcılığı
artırmak, kendini ifade etmek ve özgüveni yükseltmek için
faydalıdır. Hastanın ilgi ve yeteneklerine göre sanat terapisi
uygulanabilir.
Alzheimer hastalığı tedavisinde hastanın yakınlarının da rolü
büyüktür. Hastaya sabır, sevgi ve anlayış göstermek, onunla
ilgilenmek ve desteklemek hastanın yaşam kalitesini
yükseltebilir. Ayrıca hastanın güvenli bir ortamda yaşamasına,
düzenli beslenmesine, uyku kalitesine ve kişisel bakımına da
dikkat etmek gerekir.
Alzheimer Hastalığından Korunmak Mümkün Mü?
Alzheimer hastalığından tamamen korunmanın bir garantisi yoktur.
Ancak bazı önlemler alarak hastalığın gelişme riskini azaltmak
mümkündür. Bunlar şunlardır:
-
Sağlıklı beslenme: Sebze, meyve,
balık, kuruyemiş gibi besinlerden zengin bir diyet uygulamak
beyin sağlığı için faydalıdır. Şeker, tuz, yağ gibi besinlerden
ise kaçınmak gerekir.
-
Egzersiz yapma: Düzenli fiziksel
aktivite yapmak kan basıncını düşürür, kolesterolü azaltır, kan
şekerini dengeler ve beyne oksijen taşır. Böylece damar sağlığı
korunur ve Alzheimer hastalığı riski azalır.
-
Zihni çalıştırma: Beyni zorlayan ve
yeni şeyler öğrenmeyi gerektiren aktiviteler yapmak beyin
hücrelerinin yenilenmesine ve bağlantılarının güçlenmesine
yardımcı olur. Böylece hafıza ve bilişsel fonksiyonlar korunur
ve Alzheimer hastalığı riski azalır.
-
Sosyalleşme: Aile, arkadaş veya
toplumla iletişim halinde olmak ruh sağlığını iyileştirir,
stresi azaltır ve depresyonu önler. Böylece duygusal ve
davranışsal sorunlar yaşanmaz ve Alzheimer hastalığı riski
azalır.
-
Sigara ve alkol kullanmamak: Sigara
içmek damar sağlığını bozar, kan akışını azaltır ve beyne zarar
verir. Alkol kullanmak ise beyin hücrelerinin ölümüne neden
olur. Bu nedenle sigara ve alkol kullanmaktan kaçınmak
Alzheimer hastalığı riskini azaltır.(Haber Merkezi)
Benzer haberler;
