Magmanın İçinde Akışkan Halde Erimiş Kayaçlar Bulunur Mu?

Magmanın içinde akışkan halde erimiş kayaçlar bulunur mu? Bu soru, jeolojiye ilgi duyan birçok kişinin merak ettiği bir konudur. Magmatik kayaçlar, magmanın yerkabuğunun içinde veya yeryüzüne çıkarak soğumasıyla oluşan kayaçlardır. Peki, magmanın içinde nasıl erimiş kayaçlar bulunabilir? Bu makalede, magmanın oluşumu, bileşimi ve özellikleri hakkında bilgi vereceğiz.

Magmanın Oluşumu

Magmanın oluşumu, yerkabuğu veya üst manto içindeki kayaçların basınç düşmesi, sıcaklık yükselmesi, su veya karbondioksit ilavesi gibi etkenler altında ergimesi sonucu meydana gelir. Ergiyen kayaçlar, yoğunluk farkından dolayı yukarı doğru hareket eder ve magmatik odaklarda birikir. Magmatik odaklar, yeraltında bulunan ve magmanın depolandığı yerlerdir. Magmatik odaklardan yeryüzüne ulaşan magma, volkanik faaliyetlere neden olur. Yeryüzüne ulaşamayan magma ise yeraltında soğuyarak katılaşır.

Magmanın Bileşimi

Magmanın bileşimi, ergiyen kayaçların kimyasal yapısına bağlı olarak değişir. Magmanın temel bileşeni silikat mineralleridir. Silikat mineralleri, silisyum ve oksijen atomlarından oluşan silika (SiO2) molekülünü içeren minerallerdir. Silika oranı, magmanın viskozitesini (akışkanlığını) ve sıcaklığını belirler. Silika oranı yüksek olan magma, daha az akışkan ve daha yüksek sıcaklıklıdır. Silika oranı düşük olan magma ise daha akışkan ve daha düşük sıcaklıklıdır.

Magmanın silika oranına göre dört temel tipi vardır:

• Felsik magma: Silika oranı %65’ten fazla olan magma tipidir. Granit gibi açık renkli ve asidik magmatik kayaçları oluşturur. Viskozitesi yüksek olduğu için patlayıcı volkanizmaya neden olur.
• Orta magma: Silika oranı %52 ile %65 arasında olan magma tipidir. Andezit gibi orta renkli ve orta asidik magmatik kayaçları oluşturur. Viskozitesi orta derecede olduğu için hem patlayıcı hem de akıcı volkanizmaya neden olur.
• Mafik magma: Silika oranı %45 ile %52 arasında olan magma tipidir. Bazalt gibi koyu renkli ve bazik magmatik kayaçları oluşturur. Viskozitesi düşük olduğu için akıcı volkanizmaya neden olur.
• Ultramafik magma: Silika oranı %45’ten az olan magma tipidir. Peridotit gibi çok koyu renkli ve çok bazik magmatik kayaçları oluşturur. Viskozitesi çok düşük olduğu için çok nadiren yeryüzüne ulaşır.

Magmanın Özellikleri

Magmanın özellikleri, bileşimine, sıcaklığına, basıncına ve çözünmüş gaz miktarına bağlı olarak değişir. Magmanın özellikleri şunlardır:

• Sıcaklık: Magmanın sıcaklığı, ergiyen kayaçların türüne ve derinliğine göre 700°C ile 1600°C arasında değişir. Genellikle silika oranı yüksek olan magma, silika oranı düşük olan magmadan daha yüksek sıcaklıklıdır.
• Basınç: Magmanın basıncı, derinliğe ve çevre kayaçların yoğunluğuna bağlı olarak değişir. Magmanın basıncı arttıkça, ergime noktası yükselir ve viskozite artar. Magmanın basıncı azaldıkça, ergime noktası düşer ve viskozite azalır.
• Çözünmüş gaz: Magmanın içinde çözünmüş halde bulunan gazlar, su buharı, karbondioksit, sülfür bileşikleri, klor, flor ve azot gibi bileşiklerdir. Çözünmüş gaz miktarı, magmanın bileşimine ve basıncına bağlı olarak değişir. Çözünmüş gaz miktarı arttıkça, magmanın viskozitesi artar ve volkanik patlamalar daha şiddetli olur. Çözünmüş gaz miktarı azaldıkça, magmanın viskozitesi azalır ve volkanik patlamalar daha sakin olur.(Esra Güller)