Epilepsi, halk arasında sara hastalığı olarak da bilinen, beynin anormal elektriksel aktivitesi sonucu ortaya çıkan kronik bir nörolojik hastalıktır. Epilepsi hastaları, nöbetler sırasında bilinç kaybı, istemsiz kasılmalar, duyusal bozukluklar gibi belirtiler yaşayabilirler. Epilepsi nöbetleri, ani ve beklenmedik bir şekilde ortaya çıkabilir ve hayat kalitesini olumsuz etkileyebilir. Peki epilepsi öldürür mü? Epilepsi hastaları hangi risklerle karşı karşıyadır? Epilepsi nasıl tedavi edilir? İşte epilepsi hakkında bilmeniz gerekenler.
Epilepsi nöbetlerinin altında yatan neden her zaman tespit edilemeyebilir. Ancak bazı durumlar epilepsiye yol açabilir veya riskini artırabilir. Bunlar şunlardır:
Doğum travmaları, zor doğum veya doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması
Kafa travmaları, kazalar veya beyin kanamaları
Beyin enfeksiyonları, menenjit veya ensefalit gibi
Beyin tümörleri, kistler veya damar anomalileri
Genetik faktörler, ailede epilepsi öyküsü olması
Yüksek ateşli hastalıklar, özellikle çocukluk döneminde
Alkol veya uyuşturucu bağımlılığı, çekilme dönemleri veya zehirlenmeler
Bazı ilaçlar, özellikle antidepresanlar veya uyku ilaçları
Metabolik bozukluklar, kan şekeri düşüklüğü veya elektrolit dengesizliği gibi
Epilepsinin en önemli belirtisi nöbetlerdir. Nöbetler, beyindeki elektriksel aktivitenin anormal şekilde artması sonucu ortaya çıkar. Nöbetlerin şiddeti, süresi ve sıklığı kişiden kişiye değişebilir. Nöbet sırasında kişi bilincini kaybedebilir, kasılabilir, titreyebilir, düşebilir veya idrar kaçırabilir. Bazı nöbetlerde ise belirtiler daha hafif olabilir. Kişi sadece bir süreliğine dalgınlaşabilir, garip sesler duyabilir, uyuşukluk hissedebilir veya gözleri devirebilir.
Nöbetler genellikle 30 saniye ile 2 dakika arasında sürer. 5 dakikadan uzun süren bir nöbet acil müdahale gerektirir. Nöbet geçiren kişiye ilk yardım yapmak için şu adımları izleyebilirsiniz:
Kişiyi yere yatırın ve başını yastık gibi yumuşak bir şeyle destekleyin.
Boynundaki kravat, atkı gibi sıkıcı eşyaları gevşetin veya çıkarın.
Ağzına bir şey koymayın veya zorlamayın.
Kişiyi yan yatırın ve ağzından çıkabilecek salya veya kusmuğu temizleyin.
Kişi kendine geldiğinde sakinleştirin ve yardım isteyin.
Epilepsi tanısı için nöroloji uzmanına başvurmak gerekir. Doktorunuz sizinle konuşarak nöbet geçirdiğiniz durumları, belirtileri ve süreleri hakkında bilgi alacaktır. Ayrıca aile öykünüzü de soracaktır. Daha sonra fizik muayene yapacak ve bazı testler isteyecektir. Bu testler şunlardır:
EEG (Elektroensefalografi): Beynin elektriksel aktivitesini ölçen bir testtir. Nöbet esnasında veya sonrasında yapılırsa anormal aktiviteyi gösterebilir.
MR (Manyetik Rezonans): Beynin görüntülenmesini sağlayan bir testtir. Beyindeki tümör, kist, kanama gibi anormallikleri ortaya çıkarabilir.
Kan testleri: Kan şekeri, elektrolitler, karaciğer ve böbrek fonksiyonları gibi değerleri ölçen testlerdir. Metabolik bozuklukları veya enfeksiyonları tespit edebilir.
Epilepsi hastaları, genel popülasyona göre erken ölüm riskiyle karşı karşıyadır. Epilepsinin en yaygın ölüm nedeni, fokal veya jeneralize tonik-klonik nöbetlerdir. Bununla birlikte, diğer nöbet türleri, anti-nöbet tedavileri ve komorbid bozukluklar da mortaliteyi artırabilir1. Epilepsinin en ciddi komplikasyonu ise SUDEP (Sudden Unexpected Death in Epilepsy) olarak adlandırılan beklenmedik ani ölümdür. SUDEP, herhangi bir travma, boğulma, zehirlenme veya yapısal bozukluk olmaksızın gerçekleşen ve önemli bir halk sağlığı sorunu olan bir durumdur. SUDEP insidansı, incelenen popülasyona, SUDEP’in nasıl tanımlandığına ve ölüm nedenini belirleme yöntemlerine bağlı olarak değişmektedir. Yılda epilepsi hastalığı olan 1000 kişi başına SUDEP riski, 1.1 ile 9.3 arasında değişmektedir. SUDEP’in nedenleri tam olarak bilinmemektedir ancak solunum ve kalp problemleri, otonom bozukluklar, nöbet sıklığı ve şiddeti, ilaç uyumsuzluğu, genç yaş, erkek cinsiyet, uyku saatleri ve pozisyonu gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.
Epilepsinin tedavi yöntemi genellikle ilaçtır. Epilepsi tedavisine tek ilaçla başlanır ve hasta takip edilir. Tek ilacın yeterli gelmediği durumlarda ikinci ilaca başlanabilir. Çoğunlukla ikinci nöbetten sonra ilaç tedavisine başvurulur. İlaçların düzenli olarak kullanımı önemlidir. İlaçlarınızı doktorunuzun önerdiği dozlarda ve zamanlarda almalısınız. İlaçlarınızı kesinlikle kendi başınıza bırakmamalısınız. İlaç tedavisine yanıt vermeyen veya yan etkilerden şikayet eden hastalarda cerrahi yöntemler de uygulanabilir. Cerrahi yöntemlerde, beyinde nöbetlere sebep olan bölge dikkatlice alınır veya izole edilir. Cerrahi yöntemlerin başarı oranı %60-80 arasındadır. Cerrahiye uygun olmayan veya cerrahiden fayda görmeyen hastalarda ise pil tedavisi denenmektedir. Pil tedavisi, vagus siniri uyarıcı (VNS) veya derin beyin uyarıcı (DBS) gibi yöntemleri içermektedir. Bu yöntemlerde beyne veya sinirlere elektriksel uyarılar gönderilerek nöbetlerin önlenmesi veya azaltılması amaçlanmaktadır. Pil tedavisi, tam iyileşme sağlamasa da nöbet sıklığını ve şiddetini azaltabilir.
Epilepsi hastaları, nöbetlerini tetikleyebilecek faktörlerden kaçınmalıdır. Bu faktörler arasında şunlar sayılabilir:
Uyku düzenini bozmamak
Aşırı stres ve yorgunluktan uzak durmak
Alkol ve sigara kullanmamak
Flaşlı ışıklar, televizyon, bilgisayar gibi uyarıcılardan sınırlı şekilde faydalanmak
Dengeli ve sağlıklı beslenmek
Egzersiz yapmak ancak aşırıya kaçmamak
İlaçlarınızı düzenli kullanmak
Yalnız yüzmemek
Banyo kapısını kilitlememek
Üzerinizde epilepsi hastası olduğunuza dair bir kart bulundurmak
Ağaca çıkma, yüksek bir yerden sarkma gibi tehlikeli olabilecek eylemlerden uzak durmak
Epilepsi hastaları, nöbet geçirdikleri zamanlarda kendilerine veya çevrelerine zarar verebilirler. Bu nedenle, nöbet geçiren bir kişiye nasıl yardımcı olunacağını bilmek önemlidir. Nöbet geçiren bir kişiye yardım etmek için şu adımları izleyebilirsiniz:
Kişiyi yere yatırın ve başını koruyacak bir yastık veya kıyafet koyun.
Kişinin boynundaki kravat, fular, kolye gibi sıkıcı eşyaları çıkarın.
Kişinin ağzına hiçbir şey sokmayın. Dilini ısırmasını önlemek için çenesini hafifçe yukarı kaldırın.
Kişinin nefes almasını engelleyecek şekilde yanına yatırmayın. Mümkünse sol tarafına yatırın.
Kişinin vücuduna müdahale etmeyin. Kasılmalarını durdurmaya çalışmayın.
Nöbetin ne kadar sürdüğünü takip edin. Nöbet 5 dakikadan uzun sürerse veya kişi nefes alamazsa acil tıbbi yardım çağırın.
Nöbet geçtikten sonra kişiye su verin ve dinlenmesi için onu rahat bir yere götürün.
Epilepsi, ölümcül olabilecek bir hastalık olmasına rağmen, uygun tedavi ve önlemlerle kontrol altına alınabilir. Epilepsi hastalarının doktorlarıyla işbirliği yapması, ilaçlarını düzenli kullanması ve yaşam tarzlarında gerekli değişiklikleri yapması, nöbetleri azaltabilir ve hayat kalitesini artırabilir. Epilepsi hastalarının toplumda karşılaştıkları önyargı ve damgalanmayla mücadele etmek için de destek gruplarından faydalanabilirler. Epilepsi hastalığına sahip olan herkes, normal ve sağlıklı bir yaşam sürebilir.
(Haber Merkezi)
